Collectage de Jean Trey (Ilheu-65)

Collectage de Jean Trey (Ilheu-65)

Carnaval

Carême

Pâques

Blagues et farces

Sobriquets (villages)

Noël

Guerre mondiale (1939-1945) -- Occupation

Proverbes

Fête du village

Charivari

Procès

Formulettes

Temps (météorologie) -- Prévision

Prénoms

Surnaturel (divers)

RL-65[MaB-Il-Ttròç1]

0’10 Intime – hemna neishuda ena maison – eth joen que devia arrepréner era maison que’s moric ara guèrra de 14 – qu’adoptèren eth sòn pair qu’èra landés (de Samadet)
0’48 Intime – eth vengut de St Bertran – après era lenga dab « sa pair e sa mair » (tà díder « ma ») – sòrt deth quartièr de Mont – sortit d’en çò de Basc (o de Pishon) – venguec tà Ilhèu en 1951 – neishut en 1929 e era en 1931
01’58 Sobriquet maison – en çò de Pujòlà – de Choèta – de Ponin – de Lèna – deth Marchan – de Ferrère – en çò de Carcin – de Crabèr – de Lorai – de Castilhon e de Nanon – de Tonut – emplegats encara un shinhau
04’11 Nom gascon d’Ilheu – Ilhèu
04’25 Patrimoine historique – eth Plan d’Ilhèu – qu’èra aciu ça on èra eth vilatge bèth temps a – qu’avian eras bòrdas ath emplaçament actuau deth vilatge – parièr tà Anlà dab Dinhac « hèm-mos enlà » que dideren – idem tà Esbareich dab Pèira Milhà
06’40 Economie – vielhs mestièrs – teishinèr, charron, haure bèth temps a – eth sòn gran pair qu’èra « talhandièr », qu’arrengava eras picas (ath òme)
07’30 Toponymie – quartièrs d’Ilhèu – a Samuran, que i a era « fèrma « de Casaus » - Ilhèu qu’ei gropat – mes en vilatge, eth quartièr Dera Sèrra – eth Cap dera Vièla – eths Arguilhèrs ( ??) – Pojaus deth Vimièr – eth Plàs (??) – eths Pradets
09’15 Idem – ací on demòren qu’ei eth quartièr Dera Sèrra – bèth temps a ua galeria e non vivian qu’a haut
10’10 Patrimoine historique – eths mès beròi vilatge de Barossa qu’ei Orda segon era – dab eras galerias aras maisons – que n’i avia en çò d’Archòt, de còsta ara glèisa e en çò de Capitani a Ilhèu – mes Orda qu’ei classat
11’15 Economie – vilatge cambiat – eras maisons que son mès bonas ara – en Barossa non i a pas cap de maisons dab era bòrda ena maison
12’22 Patrimoine naturel – hònt – un vilatge sense hònt – un potz qu’avian – cada un qu’anava ath arriu tor a tor – pòc de bestiar – era hònt deth Cap qu’ei en Ventolan – que s’ei perduda ara segon era
14’45 Idem – eth arriu – quin s’apèra ? – non se’n bremban pas
16’48 Lenga – diferenças entre lenga St Bertran e Barossa – a StB que diden « que vam tara mèssa », en Barossa « que vam tà missa » - charrue qu’ei « arnés » a StB, ua mossa a Ilhèu – « fraises » a StB, Arragas a Ilhèu – « aquesta maitin » a StB, « aiman » en Barossa
18’32 Economie – diferença sociau entre St Bertran e era Barossa ? – pas guaire, totis praubes – bèth temps a eras tèrras no’s venian pas – eth tren que devia passar a StB e non a Labroquèra – no’s hec pas pr’amor dera politica
20’28 Idem – Maulion que’s vuedèc pr’amor dera barrada dera usina Archangeli
21’05 Idem – Ilhèu ara, mès de monde ara que i a un petit moment – eth vilatge mès ensorelhat de Barossa qu’ei Ilhèu, eris que l’an deçara net – logements sociaus pendent un moment – ua colonia venguda d’Arras
23’12 Toponymie – nòms deras arruas d’Ilhèu – era arrua dera Sèrra, deth Cap der Vièla – de Corodor – camin de Vidau
24’59 Lenga – un arregent que’s servia deth gascon tà corregir eras fautas : ua cheminèia que s’acabarà per un « ée » en francés – çò que s’acaba coma dab un « t » coma en « proprietat », qu’ei «é » - qu’èra sortida de Fronsac –
26’28 Lenga – parlar patoès ara escòla – que pareish ridicule ara hemna – un que non sabia pas parlar francés en arribar ara escòla – quauquis que coneguian eth francés en arribar (ath mens) – eth que ditz « bidara » tà díder « torara o apias »
28’25 Activité – élevage – bèth temps a, mès de oelhas – que son hòrt fragilas mes que las se cau aimar – eth ivèrn que tortèjan – eths anhèths que son hòrt fragilas – amorras : que vòu díder que viran sus eras madeishas – ua mosca que s’en.hica en cervèth, e que i a un vèrmi laguens – eras espinhas ( ?? nòm de lòc o dera malaudia ? ) – hriula e pèu ericat quan anavan ath printemps, péisher en bòsc – qu’ei era huelha deth casse – eth « mau-ericat » qu’ei eth nòm dera malaudia – ath printemps qu’aholan quan minjan un trèfle que i a eneths camps – que las cau arrosar tà que’s segoteishan
32’48 Activité – arraça de oelhas – tarasconesas – o auresas, qu’an eth cap « tuhat » - taras vacas : vacas arrojas – eth 1er tractur qu’arribèc en 1958 – non despensava pas arren, dab eth temps que trebalhavan dab un materiau mès solide – pialons e hoishina que hadian – hiamar eths prats – ena Hauta Barossa, que hadian abarguerar tà hiamar eths prats e que posse mès
36’25 Activité – élevage – n’embarran pas mès eras vacas ara – que tornavan cada ser ara bòrda bèth temps a – eras que demòran dehòra, que demandan eth doble de soenh qu’eras autas – que las cau dar a minjar mès en heret – era ploja hereda qu’ei maishanta tad eras – deth costat de Sost e Esbareish,era aiga qu’èra mès cauda en ivèr, donc eras vacas n’èran pas tant arrudas – mès bonas de Harrèra, Sacoue e Gaudent
39’08 Idem – idem – que las calia botar vedèras en montanha (en Ventolan) tà que s’adaptèssan bien – o que pishavan eth sang – se venguian de mès baish que las calia crompar joenas – quan crompavan arrepopetas – Sòst qu’ei hòrt gràs e qu’an hòrt un bon peishiu – que’s pujavan eth pòrc e eras garias – que s’i estava tot eth estiu
42’48 Activité – élevage – eths vedèths – que calia ua bòrda escura – que’us calia ua vedelièra tà que non podessan pas córrer – eth vedèth que sòrt blanc – ara que son arrosats
44’17 Idem – idem – hòrt de gasconas bèth temps a – pas tròp bonas lèitèras – eras suissas que’n son mès
45’12 Idem – idem – çò qu’ei ua arrepopeta ? – un vedèth qu’a 15 dias – se la volian neurir que crompavan ua vedèra – tà engreishar un vedèth – eth marcat de St Gaudens qu’èra bèth (mès de 500) – a Montrejau mès 200 vedèths – après qu’èra Rabastens (1000 vedèths, ara 100 h.o.b) – ara tà crompar un vedèth que cau anar enas bòrdas – a Sost que venen totis eths vedèths – ara que se’n crompa mens
48’25 Idem – idem – que crompan tanben arrepopetas tà hèr popar eras vacas – duas vacas tà hèr vénguer un vedèth a 200kg – eras Limosinas e eras Castanhas qu’èran bonas
49’38 Idem – idem – ua nolha qu’ei ua vedèra de 18 mes – a St Bertran qu’ei ua vedèra – qu’ei bona a méter ath taure – bèth temps a, un taure per vilatge – après que comencèren era insiminacion
51’02 Idem – idem – júnher eras vacas – abituar-las a marchar dret – bèth temps a qu’èran embarradas e estacadas cada dia – ara quan las atrapan qu’ei entà « emmerdar-las », hèr picuras o atau, posar eras boclas, autament n’i tòcan pas – que pòden demorar 9 meses dehòra sense véir ad arrés
53’30 Lenga – un taure, mes un brau qu’ei un taure crestat – un bueu joen
54’00 Activité – agriculture – trebalhar dab eras vacas (dus parelhs contra un taths bueus) – a St Bertran qu’avian mès de bueus que non pas en Barossa – era majoritat tà trebalhar qu’èran vacas – eths braus qu’èran tara lenha – que seria estat tròp de mau hèr taras vacas (que hadian dab totun)
56’00 Idem – idem – semiar – eth blat qu’èra mès bon de cap a Ilhèu – un camp que pagava mès d’impòts que non pas un prat – tanben eths cèrvis qu’ac an croishit tot – eths camps qu’èran pertot ath entorn deth vilatge
58’12 Idem – nuisibles – de cap a 1950, que laishèren eths cèrvis de cap a Crohens – qu’invadèren eth pais – que hoc era fin deths camps
59’20 Idem – agriculture – bèth temps a quan trebalhavan eths camps de blat de morò, que‘s tornavan servir deths grans tà semiar era annada venanta – ara que non balha pas arren – e que cau crompar Ibride – eth ibride que deu èster crompat cada an (era semença) – un que’us ensenhèc un milhòc pro bon, que hadia campurras deras meninas coma bèth temps a – eth american qu’ei quate còps mès gròs – que’n cau tath bestiar
1’02’15 Idem – idem – hotjar bèth temps a tà deserbar – ara sulfatatge, e que còsta hòrt car – bèth temps qu’èra ara trenca – eths joenis que son partits –
1’04’52 Idem – idem – semiar blat, blat de morò, mandòrras – un còp eth blat acabat, que hadian era morisca
1’05’51 Idem – idem – a Pascas, semiar eth blat de morò – copar eras sègas – e qu’erbejavan dab dus cars d’èrba, un de vert, d’aute de sec – ara « rombalur » - a St Bertran que hadian « lobartons » - ara ce quin hèn – cada ser que calia anar cargar e descargar era èrba
1’09’35 Idem – hèr era èrba – entrà’c en troat en vrac – hèr eras horcadas – un trauc ad ensús tà hèr devarar era èrba ( eth grèpiò) – ara eras vacas de cap a cap – mès practic tà las neurir – ara quitament distributurs
1’12’00 Idem – élevage – vacas gasconas qu’an a casa-loa – qu’amaiencan eths vedèths coma ac cau – idem tarà Castanha – era Paloma (vaca arroge, de Sòst cornuda) – que semiavan «espiadas » e que lhavan eras còrnas tà passar entre eths piquets ( ??) – qu’èran dressadas – e era joata qu’èra mès larja
Eth hali que passa e que « chante joli » e era auca que crit
1’16’17 Activité – travaux en commun – desuelhar eth blat de morò – béver un còp de citra e minjar castanhas – n’ac an pas tròp hèt, mèslèu en camp
1’17’48 Idem – idem – idem – bonas seradas – deth madeish òrdi qu’eth pòrc – era hèsta deth pòrc – era amistat qu’ei partida (monde tà hè’c)
1’19 06 Idem – idem – picar eth blat – era maquina que venguia de Crechets – 7 o 8 personas – que la s’anavan coélher era maquina dab tres parelhs – que venguian en cada cort
1’21’50 Economie – ath vilatge, sonque duas proprietats a trebalhar era tèrra
1’22’00 Activité – era mòla – ua a Crechets, ua auta a Gembria – anà’i o eth molièr que passava – que punharava eth molièr – bèth temps òli de nòdas tà Gembria
1’23’30 Activité – élevage – amassar eras huelhas tà hèr sostra – idem taras camas de blat de morò e de blat – eras vacas ue las minjavan eras camas – eths cosins deras Lanas que didian que hadia mens de recòlta
1’25’27 Activité – pastoralisme – non hadian pas pujar eth bestiar eneths cortaus – que s’ac minjavan tot eras camas – pro de monde tà hèr-las està’s en estiu
1’27’30 Activité – idem – que las guaravan sus Ventolan – ara qu’ei tot bosquetat – pas bèth temps – qu’i anava guarar eras vacas – qu’embarravan eth ser en ua bòrda ath pè de Ventolan – non tornavan pas tà Pujolàs – non i avia pas cap de clotura, mes sègas – mes sègas que hadian un trauc laguens e « har viste »
1’29’07 Patrimoine naturel – montanhas – Gèrt – que i avia pelosas deth aute costat bèth temps, deth costat de Teve – eth Picon d’Ilhèu – era Gatèra, Arrodèr (petitas montanhas darrèr Ventolan) – ua planhèra beròja ath som
1’31’17 Idem – idem – era arrepossa de casse qu’ei maishanta taras oelhas – eth « echobuage » que servia tà copar era vegetacion – ara qu’ei hòrt complicat de hè’c – ara non i a pas mès arren tà trigar eras arrominguèras – qu’embarrava ath Pè d’Artiga
1’34’16 Vie sociale – que i avia era mair a casa, atau eth sopar qu’èra prèst – que’u calia anar soenhar era poralha en mès de guarar eth bestiar – eras vacas que parteishen en transumança mès tard qu’eras oelhas
1’35’50 Idem – hèstas – eras aubadas – 8 dias abans Nadau – 4 o 5 a hè’c – era missa qu’èra a Antichan – ara qu’ei electric – a Antichan peths Arrivats – era glèisa qu’èra harta
1’37’26 Vie sociale – hèstas – Senta Lucia – « un saut de puça, tà Nadau, un saut de brau, tà Cap d’an qu’s coneish eth pòc e eth gran »
1’38’22 Arreproèrs – « Tara Candelèra, tira eras oelhas dera casalèra »
1’39’06 Vie sociale – hèstas – Cap d’An – anar soetar era bona annada ath monde deth vilatge – « aux voisins du cochon »
1’39’38 Idem – idem – era Candelèra – tara Candelèra, que cau que plava o eth ors que se’n torna ena tuta en plorar » (dit en francés) –«  si il ne pleut pas le jour de la Saint Médard, il pleut quarante jours plus tard » - « ath temps dera hoguèra, uèita era arribèra, e ath temps deras castanhas, uèita era montanha » - « broma roja deth ser, bèth temps se ve » - « broma roja deth maitin, era ploja peth camin »
1’41’25 Lenga – tà díder « a baish, de cap ara plana », que diden « era arribèra » -
1’42’12 Vie sociale – hèstas – Sent Blas – copar eras coas aras vacas – non trebalhavan pas eras vacas, e de tot biaish eras vacas non trebalhavan pas
1’43’00 Activité – élevage – bèth temps a que trebalhavan mens e que vivian miélher – ath Ventolan, qu’i anavan tostemps a pè – eth modèrnisme que còsta car – bèth temps a, eth tractur qu’èra 1l/h ara 8l/h – mès de còst
Eth cosin qu’a ua proprietat a Sabras enas Lanas
1’48’21 Idem – agriculture – que hadian trebalhar ua enterpresa tad amassar eth blat de morò a Sabras de tant que’n avian ( eth cosin)
1’49’20 Vie sociale – hèstas – hèsta deth vilatge – tà St Cyr en Juin, e Sta Judith – a Sacoue qu’èra tà St Joan de Nadau, a Bertren e a Gaudent tanben qu’èra en ivèrn – que i avia tròp de patacadas, alavetz que’s triguèren d’ac hèr
1’51’49 Idem – idem – idem – un accordéon e era bateria – en ua granja de còsta a casa-loa – que partian a pè o en bicicleta, quitament dinc a Loras
1’53’40 Idem – idem – Carnaval – hòrt a Sent Bertran – un que’s fotec eth cap en mèu e botà’s enas plumas – que’s desmascavan se’us arreconeguian
1’55’12 Idem – idem – Candelèras – « Tara Candelèra, pastèras deçath cap dera cremalhèra » «  tà Carnaval, dinc ath bal »
1’55’46 Idem – idem – Quarèsme, interdit de maridà’s sonque tà Jausep – « tà Jausep, era pèga qu’esposa eth pèc » (dit en francés)
1’57’52 Idem – idem – calhavari – quan un veude e ua veuda – que calia pagar a béver – un a St Bertran que non volia pas pagar – « aquiu qu’as era hònt, vè béver un còp » ça’us didec – e que hadian cançons sus eris
1’59’17 Sobriquet village – eths Uhons – que hadian hòrt de lenha ath plan d’Ilhèu – e que s’aperavan « wouhou » e pr’amor d’aquerò, deth « ilhèt » que venguec « Ilhèu » - que i avia un gran bòsc e que credian « ilhet » ? – que trblahavan era net
2’00’55 Idem – d’autis vilatges – Samuran, eths Crabèrs – Gaudent, eths Peplats – a Sacoue eths Ahumats, a Brauvaca, eras Sorcièras – Maulion, eth petit Monde – a Casarilh, era Cholèra (faus, eras Graolhas) – a Harrèra, era Cholèra – a Antichan, eths Arreglats pr’amor ua òrlòge ena glèisa – eths bucholós de ?? – a Avèus, era Porcada, pr’amor Mr Jouet de Maulion que s’ac volia tot préner eras tèrras, eth monde que voleren hèr un procès contra eth – mes Avèus non volec pas pr’amor non voian pas eras tèrras que hossan aras autas comunas de Barossa tanben, eth procès que’s ganhèc – pr’amor d’aqueròs eths autis que’us aprerèren « era Porcada » - a Sarp eras pruas – que minjavan pruas e quan n’èran sadoth que pishèren dessús – puish un còp ahamiat, que las destrièren, « aquesta n’ei pas bona, pr’amor qu’è pishat, dessús, aquesta que va… » - mes après pishat o pas pishat que s’ac minjèren totas – era Mosuralha d’Izaort –

Cap mès de plaça sus era carta SIM ; video

RL-65[MaB-Il-Tvideo8]

Era seguida

08’10 Sobriquets village – peplats de Gaudent – eths Pleidejaires de Crechets – a Anlà, qu’èran eths Escagarats (pr’amor que’s prenian per çò que n’èran pas) – dixit era vedia, Béatrie
09’40 Idem – eths Panaires de Sent Bertran – « a Valcabrèra, qu’an era caguèra, a St Bertran que s’ac minjan sus eth pan » - a St Martin, eras Sorcièras
11’18 Patrimoine naturel – meteo – eths Mau Lhevats – eths darrèrs dias de mars e eth prumèr d’abriu – eth mes de març que ditz ath mes d’abriu « prèsta me’n un, prèsta me’n dus, prèsta me’n tres, e era vaca deth bon vaquèr que haràn esparvaràter » ( ??) – un a Harrèra que s’auèitava eras oelhas, çò que son beròjas ça didia – mes eths Mau Lhevats qu’arribèren – mes que’s sortic èrba deth esclòp e que’s sauvèc era oelha atau – un vedin (pair de Joan Uchan) que s’aperava Savin
13’49 Lenga – « quin va Pa ? – oh non va pas, que hec eth pet en Prima » ( ??) – bèth temps a, Bertran qu’èra Tanon
15’44 Croyances – era vedia que credia aras gagantas – bèras hemnas qu’arribavan enas maisons – non calia pas que hossa desarrengada era maison, pr’amor alavetz que’s podian tumar e que portava malúr – que las calia dar gran – que’us lançavan e que portava bona sòrta

Que contunham dab eth son

RL-65[MaB-Il-Ttròç2]

0’00 Idem - era hilha que l’ac avia arredit ara arregenta – Beatria, era vedia qu’I crediae que didia qu’èra segur pr’amor era jaganta que pujava sus eth Malh dera Jaganta a Berten tà véir tot çò que s’i passava
0’45 Lenga – era vedia que didia « delà era aiga », tà díder deth aute costat dera Garona – era Hòssa dera Jaganta qu’èra ua pròva qu’existavan – que volian gran – eth sòn gran oncle que las avia conegudas – eras Jagantas que vedian dera era aiga – eth sòn gran oncle que vivec dinc a 100 ans
03’48 Croyances – non credia pas aras hantaumas era vedia – ua bòrda a St Bertran (Sent Martin), en Bòrd de Garona – dab ua sorcièra - ?? pas tròp comprés
05’30 Sobriquet village – eths Balenats de Pointis – vielhs qu’èran mòrts, lavetz que gitèren eth matelàs en barratge – eth monde que crederen de qu’èra ua balèna
07’00 Lenga – eth patoès non torna pas adaise
07’25 Idem – idem – non ved pas cap d’utilitat de parlar patoès ara – « à quoi ça va servir ? » - que s’ac valeria miélher d’apréner eth Esperanto…
09’48 Lenga – eth basco – de non compréner – « même le diable n’a pas pu l’apprendre » - un oncle de Mauleon-Licharre
11’35 Lenga – eth patoès – non son pas estats abituats a parlà’u – parlar patoès ara escòla qu’èra èster handicapat

Lassalle Renaud, enquêteur

Eth Ostau Comengés, producteur

RL-65[MB-Il-Tj]

EOC 5

Eth Ostau Comengés

31/03/2011

Barousse Patrimoine

Texte/html

gascon

Texte

Ilheu

1929

Saint-Bertrand de Comminges