Collectage de Jean Estèbe (Ustou-09)

Collectage de Jean Estèbe (Ustou-09)

Noblesse/bourgeoisie

Corvée

Algérie -- 1954-1962 (Guerre d'Algérie)

Fromage et beurre

Maçonnerie

Chansons d'aube

Formules de conjuration (serpent)

Pâturages d'été (appropriation)

Loup

Travail du bois

Guerre mondiale (1939-1945) -- Déportation

RL-09[Ou-Us-Ej-1]



0'00 Sobriquet – sortit dera maison de çò de Pèla – qu'èran 7 de familhas
01'00 Toponymie – ací qu'ei Stillòm de Baish
01'25 Sobriquet Stillòm – de baish deçath naut – eth Molièr, Garbet, Carrascla, eth Mailin, eth Jordin, eth Fraire, Montauban, Piòire, Lagaret, eth Vèrn, Michelon – eth Rei – mès avath, Giròni, Camp deth Riu, Pèla, Cardet – après eth Vesiau : Felip, Berret, Castanhèr, Pelhon, eth Gat, eth Chalamin – eth Cap deth Pont
03'15 Escòla – ua en Vesiau en temps – en Chalamin qu'i èra – que la deveren hèr passar d'ací ara deth «Escolan» – au mens 4 escòlas en temps
04'15 Toponymie – vilatges de Usto – eth Portèth, eth Arialh, eth Cap deth Pont de Lacreta, Stillòm, Aussesa, eth Pas deth Eishart
05'00 Aiga – font – pas tròp loenh – un lavoèr tanben – cap de nom
06'00 Toponymie – montanhas a costat : eth Prat dera ? Deths Icarts – ua cabana e ua bòrda en temps – Foeta, qu'èra sieu
06'30 Elevage – deçà era escòla fenida, que partian entà èster oelhèr o vaquèr – bèths uns que s'i dromian ena cabana – sa pair que s'i demorava – que s'ei tot ensalopit tot, degun mès ara – prats pertot devant casa sua – era Còsta deth Còc
08'30 Tetar – lausas – que l'anavan fèr ena Serias – eth gran pair que s'ac portava dab un gorbilh en cap – o dab un ase entà quauques uns, mes eris non n'avian cap – un còp quan eth ase que'u fotec en un ortigau
10'00 Elevage – eth que non avia arren, n'existava cap – non podia pas trebalhar autament- n'i avia pas trebalh enlòc – avant 1900, quan era mina de Carboèra aubric, totis qu'èran endeutats – que devian sòuses a Pagès, per exemple, que'us prestava moneda – quan eth Bocard s'aubric, totis de poderen desendeutà's – qu'i avia mès de sòuses
11'45 Société – proprietaris – qu'avian eths mès beris prats – sobriquets : Pages, Cabanau, ua bèra maison de cap ara mairia, Perissè (Prissè) – ara, que son partits, totis, mès de 100 temps a – ath contrai, totis qu'èran ena misèra
13'30 Solidaritat – que fasian ròc – autanlèu, qu'avia acabat eth trebalh a casa sua, sa pair que'u disia d'anar ajudar un tau o un tau – que fasia carets : portar fiems dab un sacs, en palats – anar tirar lenha dab eth chaval dab era net
15'10 Bàter – non se'n bremba pas – n'ac a pas conegut – espelhofar eth milh gròs, òc – que bevian un còp
16'20 CAfès – era Cantina que fasia bistròt – era purmèra cantina dera mina qu'èra a çò de Cana a Aussesa – après, que fuc tròp petiva – Cana que crompèc era cabana, era Cantina – era mina qu'èra a Carboèra – gran pair dera sua femna qu'avia trebalhat en bocard – eras parets qu'i son encara
18'30 Espicerias – a St Líser, qu'i anavan a pè – eth, qu'anava cercar eth pan, ath Trèn, a pè, a çò de Pilon
19'15 Fèira – a pè entà Sèix – ath Fèiròt, eth 24 d'octobre – partir a 3 o 4 oras deth maitin – eras oelhas, dab era net, non volian cap caminar – qu'èra un combat – a Tarascon ? Non
20'25 Rivalitats entre vilatges, non – entre gents, òc - eris, non calia cap parlar aths Cardèrs de Baish – non sabia mèma pas ce perqué
21'10 Guset (sky) – qu'amièc un chic d'emplec
21'50 Intime – qu'èra ena estiva de Gerac dab eth gran pair, quan recebèc eth papèr deth servici – 28 meses en Algeria
22'30 Algeria – non fuc pas un bon moment – embuscadas, etc... - que petava – 3 setmanas avant d'èster liberats, que fuc en ua seccion d'intervencion a Taher – eths fellagas, ath ser, qu'atacavan eras fèrmas deths francés – s'èran atacats, eths colons que lançavan fusadas – a 2 oras deth maitin que partian, eris – era «fèrme nouvelle» qu'èra estada atacada, qu'i anèren dab era net, que petava, eras vacas qu'èran dehòra
24'55 Idem – quan partic ath mes de heurèr, un fred tarrible a Tarba, quan arribèc en Algeria, ua calor pesanta
25'30 Intime – SNCF a París, ena manobra – que fuc controlur après
26'05 Semiar – trufas e milh gròs – n'a pas conegut qu'aquò – segle e blat en temps – eth segle entara palha – blar ner, pas conegut
26'50 Vacas – blancas, neras – era Suissa, era Gascona
27'15 Chaval – Merens entà tirar fiems o lenha – mulas tanben – cap de tractur – en estiu, partir ena montanha, vacadas pertot -a Gerac, Pelon, Michelonha e eris – tres vaquèrs donc – eth, qu'anava cercar eth ravitalhament un còp per setmana – son gran pair que fasia fromaige, e qu'avian dus pòrcs – sa gran pair que fasia pujar eths pòrcs a naut, que'u calia un dia – n'i èran cap jàmes pujats – fromaige conservat en fromaigèr – sus estagèras – véner-les ath mes de seteme – 350fr/kg en temps
30'35 Burre – deth cèrr – mólher era lèt – dus caulats entà fèr burre – darrèr ua lera entà mólher eras vacas
31'30 Montanhas Usto – Gerac, Tergulhar, eth Collat, eth Cap deth Pish, Lacarra, eth Planhon dera Escala, eth Mailin qu'i montanhava ailà – Ardiòu, Lisèrp, era ?? deth Còth
32'10 Ideù – causí's era cabana – cada un era sieva






RL-09[Ou-Us-Ej-2]


0'00 Seguida – son gran pair que la s'avia fèta – porta se'n eths cabiròus – eras pèiras qu'i èran dejà – mes qu'èra ?? - tot còp qu'i anavan ath printemps, qu'ac calia enterbocar dab eth fiems deras vacas – lançar sus era paret dab era man – eth tet fèt de gerbas – trincar era gèrba dab ua rabassèera – rincar-la, curar-la dab era rabassèra que fussa plan lissa
01'50 Paret de pèira seca – maçons ací, de n'impòrta quina pèira, que'n fasian ua paret – que las talhavan dab era massa e amurar-las – eras charpentas de sapin en bòsc – pojar-las en cabana a 2000m – eths cabirons, era fusta, pujar tot – eth sapin qu'ei lugèr
03'35 Boès – trebalh deth boès (perqué, eth) – eths vielhis qua fasian culhèrs, leras – que volia contunhar coma eths autis – que's bremba d'aver vist eths vielhis a portar era lera sus era espatla entà amiar era lèt a casa – que n'a fèt duas, ua de sapin e era auta de «plada»
04'55 Idem – eths culhèrs – fètis de boish e de pin – eth pin qu'ei rare – e eth boish qu'ei dur coma fèrn – eths vielhi que s'ac fasian – era generacion deths sievis oncles n'ac fasian cap mès – qu'ei un don segon eth
05'55 Idem – instruments de musica – non – shiulets, òc dab vèrn ath camp deth riu «Sapa, sapa de noguèr, vinta quate de'n darè» - trucar sus era pèth, que la fasia descolar – sortir era pèth e talhar – que shiulava coma un shiulet dera poliça – trompas, pas vist – que fasian estacaders entaras vacas – canaulas de noguèr – eth, non las sap fèr, eras canaulas – eth anèth deras joatas en nèrvis de biòu dab risòrtas de mata, que fasia un 8
09'05 Tóner eras oelhas – dab eras talhansas – que's prenian un sac de fiems entà atraçar era lana – que calia que fessa bon – qu'ac fasian en bordaus e devarar era lana eth ser – era lana ena filatura a Sèix – que li davan eth fieu – qu'i fasian pantalons de drap entath ivèrn – que las pegavan quauques dias après – tinta blua, dus tampons, ua sus eras ancas, era auta ena espatla – un talh en aurelha – que crompavan era pintrura – partir un dissabte e passar en Gerac
11'20 Pastoralisme – contact dab eths d'Aulús e d'Èrce – pas guaire – un còp – non les coneguian cap – frequentar eths de Tavascan, non - qu'èra tròp loenh
12'20 America – un en faça, de Barcelon, qu'i èra partit – jàmes tornat
13'00 Dalhar en Espanha – òc – femnas qu'anavan cercar vaishèra en Espanha e passar eth pòrt, 200 ans a, bilhèu – mès a bon conde deth aute costat – pas guaire contrabanda
13'45 Tavascan – que venguen ara fèsta de St Líser o ath Escolan
14'10 Vrenhar – qu'i anavan – a 15 o 16 ans, qu'i èra anat – a St Helix
14'55 Voiatjurs – véner lunetas – a çò de Farrolh, a Serac, qu'i anavan
15'20 Pelhaire – atraçar eras pèths de lapin, Ramboulha que s'aperava – méter un bròc ena pèth de lapin – qu'èra a Sèix
16'15 Bastir – era causiá – brica – qu'èra bart : tèrra e aiga – eths tres quarts qu'èran hètas atau – eth, qu'avia fèt ua bòrda dab sa pair a naut – eth que fasia eth bart, sa pair era paret – quin fasia
17'20 Lenga – parlar patoès – interdit – mèma ena recreacion, qu'èra interdit – eth regent que trucava – punicions : en cuenh
18'20 Religion – eth curè – un còp non saberen pas eras responsas deth catterechisme – que'us embarrèc devath eth escalèr tota era durada deth catterechisme – «Oizé» que s'aperava – que fasia era messa a St Líser, ath Trèn, e a Serac
19'15 Mes de Maria – en cada capèra, cada dissabte – cambiar de jaç cada dissabte – ath Portèth, a Stillòm, en Arialh, a Serac – n'an pas un sent especiau
20'00 Guerre 14 – gran pair presoèr 5 ans (3 o 4 ans) – ja'n parlava mes non se'n bremba cap mès – que cantava eras cançons deth regiment enas fèstas deth pòrc
21'15 Guerre 40 – eths Alemands qu'èran ath Cap deth Pont, ena maison deth Bòu dera Tara (??) - cap de pan, trufas e burre cada dia – n'avian cap blat, que calia faria
22'15 Blat – non devia pas dar, pr'amor non n'i avia dejà cap mès pendent era guèrra de 40 – que's foteren ath milh gròs
22'20 Molas – ua a Stillòm, non l'a pas vista a marchar – a Vièla, que marchava, que portavan milh gròs – 20 kg max
23'10 Espanhons – escapà's ? - non se'n bremba pas – eths espanhons qu'avian passat era Pòrt pendent era guèrra d'Espanha – qu'èran anats entà Sèix, qu'i avia mès comèrces - non s'aturavan cap ací – mes non se'n bremba cap
24'30 Guerre 40 – dus passurs qu'èran estats desportats – Pierreta, de Stillòm, e Totsents de Serac – qu'èra Totsents qu'avia denon çat ena Pierretta – non tornèren cap mès – a Aulús, tanben – Jeanne Rogalle
25'45 Memòria – sua mès bona memòria en temps ? - que s'ac pensa – era grana mair qu'avia ua memoèra terribla
26'25 Nadau – minjar un chic de merluça, carròta – cap de presents, pas jàmes avut – quin a cambiat – qu'ei anat vite, en 50 ans ! - eth toret en foc
27'50 Cap d'An – cantar eras filhas – a mieja net, formar un grope de 4 o 5 gojats – méte's devant era pòrta dera filha e cantar «réveillez-vous belle endormie» «réveillez-vous si vous dormez, mettez la tête à la fenêtre, vous entendrez parler d'amour» - que's lhevavan e qu'us pagavan un còp a béver – quauques uas no's levavan cap, o non davan pas arren – sus eth maitin, qu'èran alumats – entaras celibatàrias
29'10 eths Calibaris – quan se maridava ua femna veusa – en çò de Michelon, qu'èra veusa de guèrra – se pagavan, no fasian pas arren – mes autament, cada ser, calibari – 8 dias s'ac calia
30'00 Candelèra – pescajons
30'20 Dias caumats – arrespectat – començament de Pascas – era Ascencion, Pentacosta, 15 d'Aost – eths Fariòus n'anavan cap entara èrba eth dimishe
31'20 St Marc – que calia dijoar – que vos virava dera «fodra»
31'45 Prumèr Dimarç de Mars - «Eth prumèr dimars de març, tota cuca trè son nas, era sèrp mès que cap, iò la vesi, era no'm ved, malajida que'n siá de mia» (desformat) – qu'èra entà conjurar – conarias – «que voliá díser ?»
33'10 Fèsta deth vilatge – sonqu'un accordeoniste


RL-09[Ou-Us-Ej-3]


0'00 Seguida – un italian dera Ribèra deth Trèn – Dorina – quan èran ena Cantina e que vesian qu'arribavan filhas, que l'anavan cercar en bicicleta enà deishidà'u era net – jàmes conegut viulons – fèr braile, abans, cap qu'aquò
01'45 Ténguer farís – un maire ath Cap deth Pont qu'ac trèc – eras cabanas n'èran cap coma ara, cada un era sieva – en aqueth moment, qui que sia que podia panar ua cabana – que calia montar era garda dinc a que pujèssan eras vacas – un, en Crusas, que tenguia farís, que t'i fotec un ivèrn terrible – que's pensavan qu'èra mort – aqueste qu'avia un «petard» (condat per Georges deth Cap deth Pont), un mestre de nhèu sus era cabana – quan entenec monde a pujar, que tirèc – qu'avia pòur que'u panèssan era cabana – era cabana qu'èra tua enath estiu s'i èras – mèma se quauqu'un mès i èra eth an d'avants – qu'ac trèren pr'amor que s'i passèc quauquarren, un mort o atau – mès lèu i anavas e mès lèu avias era cabana – e mès lèu pujavas, mès lèu te fasias embarrar pera nhèu - que s'i calia demorar dinc a que pujèssan eth bestiar
05'05 St Joan – amassar brancas – ath cap deth pont de Lacreta
05'30 Broishas – entenut a parlar – un ath Puèg, Coa eth Vielh – que disian qu'avia un poder, qu'èra broish – que vesian un lum en quauqu'un lòc
06'20 Eth Lop – a Portèth, que s'avia portat un petit, en çò deths Matius, ça disian - «ara que'm travessa eth riu», ça avia dit eth mainatge (? pas clar) – sobriquet «eth Lobatèr» - aqueste Pierreta qu'èra dera familha deth Lobatèr
07'20 Font Senta – quan i avia ua sequeressa, qu'i anavan – era font que fuma quauques còps, qu'ei blana
08'20 Lenga – aprés a parlar en néisher – eth francés ena escòla – ena escòla, non coneguia cap era lenga
09'15 Idem – diferenças – Èrce o Aulús, que cambia – a Castilhon, encara mès
09'45 Idem – avier – tant qu'i aja gents deth país – importent entà vos, mès pratique de parlar patoès que francés

Lassalle Renaud, enquêteur

Eth Ostau Comengés, producteur

R L-09[Ou-Us-Ej]

Eth Ostau Comengés

21/05/2015

Les Amis du Garbet (commanditaire)

Texte/html

gascon

Ustou

1936

Ustou